گفت‌وگو با"علی نرگس‌نژاد" نویسنده و کارگردان نمایش"پلنگ خال‌هایش

تجربه در حوزه درام گفت‌وگو با"علی نرگس‌نژاد" نویسنده و کارگردان نمایش"پلنگ خال‌هایش را پاک می‌کند"        ایران تئاتر -  سرویس گفت و گو

مهرداد ابوالقاسمی: علی نرگس‌نژاد پس از اجرای نمایش"وقتی فرشته خواب سگ می‌بیند" نمایش دیگری را با عنوان"پلنگ خال‌هایش را پاک می‌کند" ‌روی صحنه برده است. این نمایش بیش از هر چیز یادآور کار قبلی اوست و به نوعی در راستای نمایش"وقتی فرشته... " محسوب می‌شود. نمایش"پلنگ خال‌هایش... " تا حد زیادی همسو با داستان‌ نمایش قبلی این کارگردان جوان و تجربه‌گراست. به مناسبت اجرای نمایش، با او گفت‌وگوی کوتاهی انجام داده‌ایم که در زیر می‌خوانید: نمایش"پلنگ خال‌هایش را پاک می‌کند" تا حد زیادی یادآور نمایش"وقتی فرشته خواب سگ می‌بیند" است. ارتباطی بین این دو نمایش وجود دارد؟ این دو نمایش به نوعی در راستای هم هستند. البته کارهای دیگری هم داشتم که به نوعی در ارتباط با این نمایش قرار داشتند. سال گذشته دو نمایش"تابوی نخستن ماگا" و"وقتی فرشته... " را پیشنهاد دادم که دومی تأیید شد. البته خیلی به این مسائل فکر نکرده‌ام و دلیل خاصی ندارد. شاید نوع نگاه است که این نمایش‌ها را به هم مرتبط می‌کند. چرا عنوان"پلنگ خال‌هایش را پاک‌ می‌کند" را برای این نمایش انتخاب کردید؟ "پلنگ خال‌هایش را پاک می‌کند" یک ضرب المثل‌‌ انگلیسی است که به هویت و چیستی انسان‌ها ‌اشاره دارد. معنی این ضرب المثل چیست و چه مضمونی را القا می‌کند؟ اصل ضرب المثل این گونه است:«آیا پلنگ خال‌هایش را پاک می‌کند؟» این عنوان با محتوای نمایش تناسب داشت و به همین دلیل با کمی تغییر از آن برای عنوان نمایشم استفاده کردم. این ضرب المثل هم مانند نمایش من به بحث هویت جمعی و فردی می‌پردازد. من هیچ مفهومی از این ضرب المثل دریافت نکردم! یعنی این که امکان ندارد که پلنگ بتواند خال‌هایش را پاک کند. یعنی هر اتفاقی هم که بیفتد، پلنگ هویتش را نمی‌تواند از بین ببرد، درست است؟ دقیقاً! یعنی اگر پلنگ خال‌هایش را پاک کند،‌ دیگر پلنگ نیست. این مفهوم چه رابطه‌ای با مفهوم نمایش شما دارد؟ قرار نیست من یک اسم برای نمایشم انتخاب کنم و بعد از آن‌ اثر ر‌ا‌ خلق کنم. به نظرم ‌این عنوان با محتوای نمایش تناسب دارد. زن در نمایش"پلنگ خال‌هایش را پاک می‌کند" نمی‌خواهد هویتش بگذرد و تلاش می‌کند تا مادرانگی حفظ شود. در واقع در زمینه انتخاب اسم برای نمایش خیلی حساسیت دارم و معتقدم که اسم اثر، کامل کننده اثر است و باید تبیین کننده باشد. یعنی اسم را در مرحله آخر انتخاب کردید؟ اسم نمایش در تکنیک و شیوه اجرایی تأثیرگذار است؟ نه اسم و نه هیچ مقوله دیگری در شکل گیری اثر من تأثیرگذار نیست. من همیشه برای اجرای نمایشم تعدادی طراحی انجام می‌دهم و در این پروسه است که اسم نمایش خود را نمایان می‌سازد. چه تعبیر و تفسیری از روایت در این نمایش دارید؟ شاید درست نباشد از واژه"روایت" استفاده کنم. شاید با به کار بردن این واژه، ذهن را به سمت قصه جهت بدهم. در حالی که برای من، مبنا داستان نیست، بلکه کنش و رویدادِ دراماتیک در روند نمایش مهم است. به نظر می‌رسد تلاش می‌کنید‌ از قصه گویی فرار کنید. نه نمی‌خواهم از قصه گویی و روایت فرار کنم، اما به استقبالش هم نمی‌روم! این که یک نمایش بیش از هر چیز باید داستان گو باشد را نمی‌پذیرم و قبول هم ندارم که نمایش باید عاری از داستان باشد. به یک رویداد وارد می‌شوم و سعی می‌کنم موقعیت جدیدی را شکل بدهم. فکر می‌کنم تئاتر بیش از هر چیز به یک رویداد ناب و دراماتیک خالص نیاز دارد؛ به انسان‌ها و آدم‌ها در شرایط مختلف. به نظر من بهترین رویکرد در تئاتر"رویداد محور" بوده است. اگر در یک نمایش، شرایط ایجاب کرد که اثر دارای قصه باشد، باید به آن پرداخت و به آن سو گام برداشت. به نظر می‌رسد برای رسیدن به روایت عناصر جزئی را به کار می‌گیرید تا به داستان و رویداد مورد نظرتان برسید. من هیچ وقت با یک نمایشنامه از پیش تعیین شده سر کار نمی‌روم. ابتدا نمایشنامه را می‌نویسم، بعد تمریناتم را آغاز می‌کنم. در طول تمرین اتود می‌زنیم و به شکل تجربی و کارگاهی با نمایش درگیر می‌شویم. کنش‌ها و دیالوگ‌ها را در نظر می‌گیرم که البته تمام این موارد در پروسه تمرین، شکل نهایی خود را پیدا می‌کند. این شکل از کار در حقیقت، "کارگردان ‌محور" است و در حقیقت کارگردان و نویسنده با هم همراه می‌شوند. در این صورت نقش دراماتورژ برجسته می‌شود. در جریان تولید نمایش، دراماتورژ چقدر تأثیر گذار بوده است؟ کار دراماتورژ در نمایش کاملاً مشهود است. به نظر من هنوز دراماتورژی خیلی پررنگ نشده، اما دوست دارم این اتفاق بیفتد. اگر می‌خواهیم حرکت رو به جلو و رو به رشد داشته باشیم، باید این اتفاق رخ دهد. ما در گروه با یکی از دوستان در حال طی کردن این روند و تخصصی‌تر کردن حضور دراماتورژ هستیم. این عناصرِ جزئی و مفرد که در نمایش وجود دارند به تنهایی بسیار جذاب هستند، اما متأسفانه رابطه این عناصر و پیوند میان آن‌ها هنوز به طور کامل شکل نگرفته است. در یک چشم انداز نهایی و هنگامی که قرار است این عناصر در کنار یکدیگر قرار بگیرند، به نظر می‌رسد شیفته این تصاویر شده‌اید و از عناصر غافل مانده‌اید. به نوعی، روایت را گم کرده‌اید. با این حرف موافق نیستم. به نظر من اثر روی یک خط حرکت می‌کند و مخاطب بسته به نیازمندی‌هایش، از نمایش درک و دریافت خود را دارد. به نظر من اتفاقات با کلیت اثر همخوانی دارد و برخلاف نظر شما تمام این عناصر مفرد در نهایت به یک تجمیع می‌رسند. در منطق روایی با عنصری به نام پاساژ روبه‌رو هستیم. در نمایش از این پاساژها استفاده کرده‌ایم تا عناصر در نهایت به یک روایت یا جمع بندی برسند که در حقیقت این جمع‌بندی نهایی، همان قصه است. عناصر زیادی در نمایش وجود دارند که از کارکرد محیطی خود فاصله گرفته و دیگر کارکرد رئالیستی ندارند، بلکه مفهومی انتزاعی پیدا کرده‌اند. کاملاً قبول دارم که یک شبکه از نشانگان در این اثر حاکم است. خب منطق ساختاری این شبکه ‌چیست؟ شما معنی نماد و نشانه را از من سؤال می‌کنید، در حالی که این خلاف نمادپردازی است. نه اصلاً این طور نیست، به نظر من عناصر، کارکرد نمادین پیدا می‌کنند؛ نه این که خود نماد باشند. یکی از کارکردهای نمادگرانه این است که از توضیح و تفسیر درباره رویدادها، کنش‌ها و اتفاقات پرهیز کنیم. در غیر این صورت نمایش جنبه رئالیستی پیدا می‌کند. یعنی می‌خواهید تماشاگر برداشت خود را از اثر داشته باشد؟ بله، تماشاگر اجازه دارد نسبت به رویدادها و کنش‌ها، تفسیر و تأویل انجام دهد و درک و دریافت خودش را از نمایش داشته باشد. پس به نوعی در حال تجربه‌گرایی هستید؟ بله، ‌ما در حال تجربه کردن و پیدا کردن شیوه‌های اجرایی جدید هستیم. به عنوان مثال دیالوگ‌ در نمایش شما کارکرد جدیدی پیدا کرده در جاهایی از نمایش، دیالوگ به یک شخصیت و کاراکتر مستقل تبدیل می‌شود. ‌در حوزه اصوات به‌ کارکرد جدیدی دست پیدا کرده‌اید و آن را وارد داستان نمایش خورد ساخته‌اید. آیا این مقوله به همان تجربه‌گرایی برمی‌گردد؟ با این حرف موافق هستم، اما نه به طور مشخص روی این مورد خاص. این اثر یک تجربه کلی را مطرح می‌کند و در حقیقت یک تجربه در حوزه درام است. عناصر فولکلور در نمایش"پلنگ خال‌هایش را پاک می‌کند" به وفور دیده می‌شود. این عناصر نقطه شروع نمایش‌تان شد یا این که در خلال کار، خود را بروز داد؟ به طور قطع اثر برای این عناصر کار نشد. من این نشانه‌ها را در اطرافم دیدم. بخشی از آن‌ها موجودیت فکری و ذهنی من هستند و در حقیقت این عناصر در هنگام خلق یک اثر به سمت من هجوم می‌آورند. در عین حال این عناصر بخشی از هویت فرهنگی این مملکت هستند و بخشی از شبکه نشانگانی ما را تشکیل می‌دهند. استفاده از این عناصر تا حد زیادی تزئینی به نظر می‌رسد و مکاشفه‌ای در آن دیده نمی‌شود! در خلق یک اثر دو منظر وجود دارد و دو دسته به تماشای نمایش می‌نشینند. عده‌ای که فقط رویداد را می‌بینند و می‌روند، اما عده دیگری هستند که به نمایش فکر می‌کنند. من این آدم‌ها را به چالش می‌کشم. البته عده‌ای هم بینابین این دو گروه هستند که از تماشای نمایش من آزار می‌بینند. این بستگی به نوع نگاه مخاطب و درک و دریافت او از نمایش دارد

سعدی افشار ‌پس از 40 سال در پاریس

سعدی افشار ‌پس از 40 سال در پاریس   ایران تئاتر -  سرویس خبر

"سعدی افشار" پس از 40 سال، نمایش"احمد در بارگاه احمد" را خرداد ماه در لیون پاریس اجرا می‌کند. این بازیگر پیشکسوت نمایش سنتی و تنها بازمانده از نسل سیاه بازان لاله‌زار، به سایت ایران تئاتر گفت:«نمایش"احمد در بارگاه احمد" را حدود 40 سال قبل بارها در لاله‌زار و تئاترها مختلف تهران کارگردانی و اجرا کرده‌ام. این نمایش براساس داستان معروف"شاهزاده و گدا" اثر نویسنده معروف"‌‌مارک توآین"‌ است که حدود 40 سال قبل داستان آن را شنیدم و تصمیم گرفتم آن را به صورت آداپته، ایرانی اجرا کنم که البته این کار بارها انجام شد.» وی در ادامه افزود:«سال گذشته نیز این نمایش را در بلژیک اجرا کردم که مورد استقبال تماشاگران ایرانی و غیر ایرانی نیز قرار گرفت.» افشار در خصوص استقبال تماشاگران خارج کشور از نمایش‌های سنتی و تخت حوضی اظهار کرد:«با وجود این که نمایش‌های خارجی که در اروپا اجرا می‌شود از کیفیت بالایی برخوردارند، اما هر بار که نمایش را در خارج از ایران اجرا کرده‌ام، مورد استقبال تماشاگران قرار گرفته؛ چرا که این نوع نمایش بوی ایرانی می‌دهد و تماشاگران با اشتیاق و به یاد ایران، به تماشای این نمایش می‌نشینند.»

گزارشی از رضا آشفته درباره کارگاه آموزش بازیگری رضا کیانیان

اهدای 250 عنوان کتاب گزارشی از رضا آشفته درباره کارگاه آموزش بازیگری رضا کیانیان   ایران تئاتر -  سرویس گزارش

در روز چهارشنبه 26 اردیبهشت ماه، رضا کیانیان طی برگزاری یک کارگاه آموزشی، شهریه حاصل از آن را برای خرید‌‌ کتاب به کتابخانه دانشکده هنر و معماری‌‌ ‌‌اهدا کرد. این مراسم با تشکر و اهدای لوح تقدیر به رضا کیانیان برگزار شد. مهیار خراباتی، رئیس دانشکده هنر و معماری و رحمت امینی، مدیر گروه تئاتر دانشکده از رضا کیانیان برای پاسخ مثبت دادن به دعوت دانشکده و دانشجویان و اهدای کتاب به کتابخانه تشکر و قدردانی کردند. همچنین خراباتی درخواست کرد که رضا کیانیان به برگزاری این کارگاه‌های آموزشی ادامه دهد، اما این بازیگر‌ قول آن را نداد و برگزاری آن را به موعد دیگری موکول کرد، اما اعلام کرد بعد از این در دانشکده سینما ـ تئاتر، ورک‌شاپ برگزار خواهد کرد. رضا کیانیان به خبرنگار ما گفت:«سال گذشته هم قرار شد که شهریه، صرف‌ خرید کتاب شود که آن‌ها گفتند‌ پولی برای خرید کتاب کنار گذاشته‌اند. به همین دلیل خودم کتاب و قفسه‌های کتابخانه را خریداری و به کارگاه نمایش عروسکی اهدا کردم.» در این مراسم رضا کیانیان با تنی چند از استادان دانشکده هنر و معماری مانند منیژه محامدی و فرودس کاویانی دیدار و گفت‌وگو کرد‌. رحمت امینی هم به خبرنگار ما گفت:«قرار است که این کارگاه‌های آموزشی را به شکل دیگری برگزار کنیم. استادان مدعو بیش از آن که جذب دانشکده شوند، کارگاه آموزشی برگزار می‌کنند که اگر این کارگاه از بار علمی و محتوایی برخوردار باشد، دعوت به کار خواهند شد. رضایت دانشجویان نیز در برگزاری این کارگاه یک شرط اساسی برای انتخاب استادان خواهد بود.» وی درباره کارگاه رضا کیانیان گفت:«برای آن که استقبال از این کارگاه بیش از ظرفیت لازم برای حضور در پلاتوها بود، آن‌ را در سالن اجتماعات برگزار کردیم.» جلال وفایی، مسئول برگزاری این کارگاه با موفقیت‌آمیز خواندن حضور کیانیان در میان دانشجویان تئاتر گفت:«استقبال به حدی بود که دانشجویان نقاشی، گرافیک و طراحی صنعتی هم برای حضور در آن ثبت نام کرده بودند. متأسفانه نمی‌توانستیم از همه این دانشجویان که در حدود 80 نفر می‌شدند، در کارگاه استفاده کنیم، البته حضور در این کارگاه، نیاز به پیش نیاز علمی و عملی داشت که باید دانشجویان تئاتر با این ویژگی، در اولویت قرار می‌گرفتند. بنابراین 45 نفر دعوت به کارگاه شدند. هر روز ساعت 30/7 صبح تا 11 در کارگاه شرکت می‌کردند.» وی اعلام کرد که رضا کیانیان تجربیات و اندوخته‌های علمی و عملی خود را در اختیارمان قرار دا‌د که اگر او به سر این کلاس‌ها نمی‌آمد، ما نمی‌توانستیم از چگونگی کار یک بازیگر حرفه‌ای ‌آگاه شویم.» این دانشجو درباره چگونگی برگزاری کارگاه رضا کیانیان گفت:«او با ارائه یک تم که همانا"رسیدن به هیچ" بود،‌ در صدد برآمد تا ما را به مرحله‌ای برساند که از همه چیز خالی شویم تا پس از آن بتوانیم در ارائه یک نقش وارد عمل شویم. رضا کیانیان در ابتدا به راه رفتن پرداخت. همه ما در حال طبیعی متوجه راه رفتن نیستیم، و این به دلیل ارتباط آن با ناخودآگاه است. اما این بازیگر توانمند با متوجه ساختن دانشجویان به جزئیات مکانیسم راه رفتن، آن‌ها را به سمت"آگاهانه راه رفتن" سوق داد. حالا دانشجویان متوجه‌ برخی از ایرادات در زمان راه رفتن شدند و سعی‌شان بر این شد که هر یک چگونگی راه رفتن خود را ببینند. پرداختن به تیپ‌هایی از قبیل"معتاد، گدا، فخر فروش، کور و غیره" از جمله اتو‌دهای این کارگاه بود که بنا بر گفته جلال وفایی، رضا کیانیان در صدد برآمد تا همه را متوجه این نکته کند که هر بازیگر‌ در ابتدا به ارائه تیپی می‌پردازد که دیگران هم از عهده آن بر می‌آید. او برای غلبه بر این نتیجه به همه پیشنهاد داد که ‌همه فکرهای اولیه را باید کنار گذاشت. ‌آن قدر این اتفاق باید از سوی بازیگر تکرار شود تا به نقشی برسد که به فکر دیگران اصلاً ظهور نکرده است. این رمز موفقیت یک بازیگر است تا نقشی را ارائه کند که هر تماشاگری را تحت تأثیر قرار ‌دهد‌. همچنین برگزاری اتودهای دسته جمعی نیز یکی دیگر از تمرین‌های این کارگاه بود که دانشجویان در رابطه با"رسیدن به هیچ" وارد عمل می‌شدند. به گفته جلال وفایی، رضا کیانیان با مهربانی و فروتنی با تمامی دانشجویان برخورد می‌کرد و نمی‌گذاشت که آن‌ها احساس کنند که با یک استاد روبرو هستند. بلکه برخوردهایش دوستانه و توأم با شوخی‌ و مزاح بود. گاهی نیز رضا کیانیان اتو‌د را خودش تکرار می‌کرد تا دانشجویان به ایرادهای کارشان آگاه شوند. هدف‌ از برگزاری این کارگاه رسیدن به نقطه هیچ و به دست آوردن یک خمیر مایه برای ارائه یک نقش و شخصیت توسط بازیگر بود، همچنین دوری از اضافات در میانِ حرکت و حس، و جلوگیری از حرکات و رفتارهای غلو آمیز و پرهیز از تیپ‌ سازی، از دیگر اهداف این کارگاه بود که دانشجویان به طور عملی با این موا‌رد‌ آشنا شدند‌‌. جلال وفایی به اتفاق دو دانشجوی دیگر – احمد رشیدی و عمار عاشوری- در ابتدا مجوزهای برگزاری کارگاه را به همراهی رحمت امینی و مهیار خرابانی دریافت می‌کنند، بعد به دنبال دعوت از کیانیان برمی‌آیند. البته این دعوت ‌مدت زیادی به درازا کشیده است، و این هنرپیشه بی‌ادعا در فرصتی که هیچ کاری در دست ندارد، با سعه صدر در کارگاه آموزشی حضور می‌یابد‌ و در یک زمان فشرده تجربیات عملی و علمی خود را بدون هیچ چشمداشتی در اختیار دانشجویان قرار دارند. دانشجویان دانشکده هنر و معماری دوست دارند که بتوانند این کارگاه‌های آموزشی ‌‌ادامه یابد‌ و از دیگر استادان‌ و هنرمندان بنام تئاتری برای کسب تجربیات آثار دعوت به عمل آید. در این کارگاه آموزشی که با حضور مسئولان، استادان و دانشجویان دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد، 250 عنوان کتاب خریداری شده توسط رضا کیانیان به کتابخانه مذبور اهدا شد