مسائل فلسفی و فکری، زمینه ساز پرفورمنس

مسائل فلسفی و فکری، زمینه ساز پرفورمنس گزارشی از نشست پژوهشی پرفورمنس در ایران با حضور احمد کامیابی مسک و محمدباقر قهرمانی   ایران تئاتر -  سرویس گزارش

رضا آشفته: جلسه پژوهشی"پرفورمنس در تئاتر ایران" در غیاب ناصر حسینی مهر و با حضور احمد کامیابی مسک و محمدباقر قهرمانی عصر شنبه 30 تیر ماه در تالار چهارسو برگزار شد. کامیابی مسک در ابتدا با اظهار خرسندی از شرکت عده ای جوان در این جلسه برای فراگیری آموخته های جدید و با اشاره به بحث دو ساله خود با دکتر قهرمانی درباره پرفورمنس گفت:«پرفورمنس می تواند نوع یا گونه ای از نمایش باشد؛ برای آن که تئاتر صرفاً به نمایشی گفته می شود که براساس یک متن از قبل نوشته شده اجرا می شود. پرفورمنس از نظر من تئاتر نیست، بلکه نوعی نمایش است؛ مثل خیلی از نمایش های دیگر که در سطح جهان موجود است.» وی با اشاره به این که فرانسه هنوز یکی از مراکز مهم فرهنگی جهان است و به خصوص این که ملت فرانسه در مقابله با سلطه جویی های آمریکایی ها به شدت ایستادگی می کنند، گفت:«در فرانسه پرفورمنس واژه نا آشنایی است و در آن جا پرفرمانس به معنای "تعالی" یا "متعالی" است که ریشه ای لاتین دارد.» قهرمانی هم در ادامه جلسه گفت:«آن چه کار تشخیص پرفورمنس را سخت می کند، این موضوع است که این واژه در حوزه های مختلف هنری و غیرهنری مطرح شده است. پرفورمنس در معنای اجرا، اقدام، عمل، دست به عمل زدن، کاری را نشان دادن، در لحظه ارائه کردن، حضور پیدا کردن و بازنمایی به کار گرفته شده و حتی ریچارد شکنر هم که از مبدعان این شیوه است، توضیح دادن درباره پرفورمنس را کار ساده ای نمی داند.» وی در ادامه با توجه به نظرات کرول گفت:«این واژه دو ریشه تقریباً هماهنگ دارد. یکی "پرفورمنس آرت" و دیگری "آرت پرفورمنس". آرت پرفورمنس حوزه تجسمی(نقاشی و مجسمه سازی) را در بر می گیرد و پرفورمنس آرت مربوط به تئاتر می شود. در آرت پرفورمنس دیدگاه مقابله با فرمالیسم و در پرفورمنس آرت، مقاومتی در مقابل بازنمایی و آن چه در طول تاریخ تئاتر به ارسطو برمی گردد، صورت می گیرد. ارسطو در مورد تئاتر بوطیقا می نوشت و درباره اش سخنرانی می کرد. ارسطو با این کارش درباره تئاتر نسخه پیچی کرده است.» کامیابی مسک باز هم با اشاره به فرهنگ دو جلدی که اخیراً منتشر شده، گفت:«هنوز هیچ معنایی برای پرفورمنس در زبان فرانسه یافت نمی شود. چندی پیش که با آقای کوربن(یکی از استادان دانشگاه سوربن) صحبت می کردم، به این موضوع اشاره می کرد که پرفورمنس در متون فرانسه به معنای نوعی تئاتر یا نمایش، هنوز به کار گرفته نشده است. من با توجه به دیده های خودم و آن چه که در ایران دیده ام، می توانم بگویم که نمایشی است که از ترکیب چندین گونه نمایش به وجود می آید. در ایران هم "روحوضی" بهترین نمونه پرفورمنس است. روحوضی در مراسم جشن عروسی، ختنه سوری و... برگزار می شده است. در زمان های نه چندان دور در هر خانه ای حیاط بوده که وسط آن یک حوض وجود داشته است. در فصل زمستان برای جلوگیری از ترکیدن سیمان و حوض روی آن روکشی چوبی می گذاشتند. روی این حوض انواع نمایش های سرگرم کننده اجرا می شده که هدف عمده اش سرگرمی بوده است.» قهرمانی هم صحبت های کامیابی مسک را تأیید کرد و گفت:«در روحوضی فقط نشانه هایی از پرفورمنس وجود دارد. در پرفورمنس بخشی از ارائه اثر هنری همیشه وجود داشته است. یکی از اهداف پرفورمنس این است که فاصله بین مخاطب و اثر هنری را کمتر کنند. آنتونن آرتو یکی از تئوریسین های اولیه پرفورمنس است، پس از آن در مدرسه یاهاوس روی این تئوری بیشتر کار شده است. دوم این که تحت تأثیر اتفاقات دهه ما باشد و در آن مسائل اخلاقی و تفکر آرمان شهری برای برداشتن مرز بین هنرها وجود داشته باشد. این موضوع در گروه هنری"کوهستان سیاه" به اوج خود می رسد و آنان به بی مرز اندیشی و آزاداندیشی می رسند و جان کیج با چنین تفکری آثار هنری خود را خلق و ارائه می کند. مثلاً آن ها یک نمایش تحت عنوان"چهار دقیقه و سی و سه ثانیه" اجرا کردند که در این مدت نوازنده پیانو هیچ کاری انجام نمی داد. آیا این برخورد اثر هنری است؟! جان کیج به چنین چیزی هنر می گفت.» وی در ادامه به تشریح هَپِنینگ(Happening) پرداخت و گفت:«هپنینگ به آن چه اتفاق می افتد، می گویند که تحت تأثیر اخلاق سیاسی شکل می گیرد و با این هدف پیش می رود که مخاطب را به یک حرکت وادارد. این گونه نمایشی ریشه در شانس و احتمالات دارد. زمانی که یک نویسنده متن می نویسد، انگیزه نویسنده قابل ردیابی است و می توان تفسیر این متن را در صحنه پیاده کرد که به اجرا شکل می دهد، اما هپنینگ در خیابان و محیط های غیر قراردادی اتفاق می افتد که بی حضور مردم شکل نمی گیرد. جان کیج روی صحنه 24 رادیو را به طور همزمان روشن می کرد که هر یک با سرعت و فرکانس مخصوص به خود بود. اولاً هر رادیو از کیفیت بلندگوی خاصی برخوردار بود و ثانیاً از هر رادیو یک برنامه خاص پخش می شد. شانس و احتمالات نقش اساسی در شکل گیری پرفورمنس دارد و در واقع شانس، رابطه بین مثلث اجرا، متن و مخاطب را مشخص می کند.» کامیابی به سنت هنرهای نمایشی در اروپا پرداخت که به سه نوع عمده تئاتر، اپرا و باله تقسیم می شود و در این خصوص گفت:«تئاتر بر پایه متن شکل می گیرد و به دو صورت عمده تراژدی یا کمدی اجرا می شود. بازی کمیک هم به دو گونه فارس و ساتیر تقسیم بندی شده است. اپرا هم بر پایه دو متن شکل می گیرد. یکی متن برای آواز خواندن خوانندگان و دوم متن برای اجرای موسیقی در اروپا. اپرا داستانی دارد که این داستان از طریق آواز خواندن و اجرای موسیقی بیان می شود. باله هم فقط یک متن برای اجرای موسیقی دارد و به جای کلام، ژست هایی وجود دارد که ما به دلیل نداشتن باله و نبودِ فرهنگ باله دیدن، به راحتی از تشخیص مفهوم حرکات آن باز می مانیم؛ در صورتی که هر ژست در باله مفاهیم خاصی را القاء می کند. در مجموع هم یک داستان بیان می شود. پرفورمنس سرگرم کننده است و مرز بین هنرهای نمایشی را می شکند.» کامیابی مسک در ادامه مخالفت خود را با تئاتر پوچی و تئاتر پست مدرن اعلام کرد؛ به این دلیل که هیچ گونه قاعده ای ندارند و اگر پرفورمنس هم بر پایه قاعده شکل بگیرد، آن وقت پذیرفتنی خواهد بود.» وی در ادامه در پاسخ به پرسشی که یکی از حضار مطرح کرد، گفت:«هر شکستی تعالی ندارد و باید کار هنرمندانه صورت بگیرد. اگر قرار باشد من نوعی تیشه بردارم و بر روی سنگ کار کنم ـ چون از پس این کار برنمی آیم ـ تنها سنگ را ویران می کنم و هیچ مجسمه ای هم شکل نخواهد گرفت. کسی هم که می خواهد در تئاتر نوآوری کند، باید در ابتدا شکل های کلاسیک آن را(که شامل تراژدی، کمدی و درام می شود) بشناسد و بر این اساس بتواند نوآوری خود را ارائه کند. تلفیق این ها پس از این مرحله آگاهانه صورت می گیرد. پرفورمنس در تئاتر هم بر این مبنا شکل می گیرد. به نظرم پرفورمنس تعهد اجتماعی و اخلاقی ندارد و صرفاً سرگرم کننده است.» قهرمانی مخالفت خود را با نظر کامیابی مسک اعلام کرد و گفت:«زمانی که نمایش پرفورمنسِ"یخ ها" در موزه هنرهای معاصر و چند نقطه دیگر اجرا شد، مردم نسبت به آب شدن یخ ها واکنش های متفاوتی را نشان می دادند. "مکان تئاتری" به عنوان "قراردادهای تئاتری" است و قراردادها قدرت هستند. هر قدرتی بیانگر نظریه خودش است. شکستن این فضا و اجرای یک نمایش پرفورمنس در فضاهای غیر تئاتری، در القاء نظریه اخلاقی کمک خواهد کرد. این برخورد باعث خواهد شد که مخاطب فعال باشد.» کامیابی مسک هم با اشاره به این که از نظر فلاسفه بشر حیوانی تغییرپذیر و تغییرجو است، گفت:«آثار هنری طبیعت را هم تغییر می دهد. در طول تاریخ هر فلسفه جدیدی در تقابل با فلسفه دیگر به وجود آمده است. در هنر هم همین طور است. آلفرد ژاری در اوایل قرن بیستم، برخلاف رسم مرسوم که همه چیز می بایست پشت صحنه آماده می شد، از بازیگران خواست روی صحنه لباس بپوشند و نوعی فاصله بین اجرا و فضای واقعی بازیگران با این کار ایجاد کنند. بعد از ژاری، آنتونن آرتو می گوید که آئین های قبایل آفریقا اصلاً وحشیانه نیستند. این تئوری 18 سال پیش در جامعه شناسی مطرح شد که ریشه در همان اعتقادات آنتونن آرتو دارد. بعدها ژان ژنه براساس تئوری تئاتر آئینی، سیاه زنگی ها را اجرا کرد. سارتر هم می خواست"روسپی بزرگوار" را در دفاع از سیاه زنگی ها اجرا کند که خودش هم می دانست در حد و اندازه سیاه زنگی ها نیست.» این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که آیا ضرورتی در اجرای پرفورمنس در ایران بوده یا خیر، به این نکته اشاره کرد که از زمان مشروطیت تا امروز تئاتر در مملکت ما وجود داشته، اما در این فاصله چند تراژدی نوشته ایم که قابل ترجمه و اجرا در کشورهای دیگر باشد؟ قهرمانی هم در این باره گفت:«مسائل فلسفی و فکری، زمینه ساز پرفورمنس است. این که پرفورمنس نیاز ماست یا نه، قابل ملاحظه است. نیازهای ما با دیگران متفاوت است که همین تفاوت، به شکل گیری یک جریان سمت و جهت می دهد.» کامیابی مسک هم با اشاره به وجود پرفورمنس در ایران گفت:«باید انواع گونه های نمایش در ایران وجود داشته باشد و هر کس بنا بر سلیقه خودش کار کند. در پرفورمنس هم باید مسائل اجتماعی، سیاسی و متعهدانه را وارد کنیم و صرفاً به شکل سرگرم کننده آن بسنده نکنیم.» قهرمانی هم گفت:«پرفورمنس نیاز به ایجاد جرقه های فکری دارد. امروز استفاده از آئین ها و مناسک در پرفورمنس باب شده و می توانیم از این موضوع به نفع احیاء آئین های قومی خود استفاده کنیم. آئین ها در استرالیا بر اجرا کننده(کاهن، شمن و جادوگر) و هم بر مخاطب تأثیر بسزایی می گذارد. در اجرا می توانیم به مقاطعی که تاکنون توجه نکرده ایم، توجه داشته باشیم. از گیشه و محل فروش بلیت، در لحظه ورود تماشاگران، جدایی نور سالن و اجرا و نوع اجرا می تواند تأثیرگذار باشد. پس از تمام شدن اجرا هم هنوز بازیگران، کارگردان و مخاطبان به شکل غیرعادی می توانند درام داشته باشند.» کامیابی مسک هم در پایان سخنان خود اعلام کرد که پرفورمنس ایرانی با ایتالیایی، آلمانی و آمریکایی تفاوت دارد؛ در صورتی که به لحاظ محتوایی و فلسفی می توانند یک حرف مشترک را بیان کنند

شمارش معکوس: 22 روز تا آغاز سیزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌ها

شمارش معکوس: 22 روز تا آغاز سیزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آئینی ـ سنتی معرفی هیأت بازبین نمایش‌های تهرانی جشنواره تئاتر آئینی ـ سنتی   ایران تئاتر -  سرویس خبر

هیأت بازبین بخش صحنه‌ای نمایش‌های تهرانی سیزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر آئینی ـ سنتی معرفی شدند. به گزارش ستاد خبری سیزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر آئینی ـ سنتی، "هما جدیکار"، "مجید جعفری" و "حسین رازی" به عنوان هیأت بازبین بخش صحنه‌ای نمایش‌های تهرانی معرفی شدند. سیزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آئینی ـ سنتی از 1 تا 7 شهریورماه در تالارهای نمایشی تهران برگزار خواهدشد.

داود فتحعلی‌بیگی: جشنواره تئاتر آئینی ـ سنتی نمادی از فرهنگ ملی

شمارش معکوس: 30 روز تا آغاز سیزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آئینی ـ سنتی داود فتحعلی‌بیگی: جشنواره تئاتر آئینی ـ سنتی نمادی از فرهنگ ملی و میهنی است   ایران تئاتر -  سرویس خبر

"داود فتحعلی‌بیگی" بازیگر و کارگردان تئاتر کشور، جشنواره تئاتر آئینی ـ سنتی را نمادی از فرهنگ و هنر ملی و میهنی ایران دانست. وی در گفت‌وگو با ستاد خبری سیزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر آئینی ـ سنتی گفت: با توجه به اهداف این رویداد فرهنگی و هنری نتیجه این جشنواره حفظ هویت ملی ما در عرصه هنرهای نمایشی است. این پیشکسوت تئاتر آئینی ـ سنتی افزود: با توجه به اهمیت این گونه نمایشی باید توجه ویژه‌ای نسبت به آن صورت گیرد. "فتحعلی‌بیگی" گفت: برای اینکه نمایش‌های آئینی ـ سنتی به ویژه نمایش‌های تخت حوضی بتوانند با زندگی امروز پیوند داشته باشند و بتوانند با جریانات اجتماعی حرکت کنند، باید شرایط اجرا برای آنها فراهم شود. این کارگردان تئاتر اظهار داشت: همانگونه که برای سایر گونه‌های نمایشی فرصت اجرا فراهم می‌شود. باید چنان برنامه‌ریزی شود تا برای نمایش‌های آئینی ـ سنتی هم فرصت اجرا فراهم شود. وی مداومت در اجرای آثاری از این دست را باعث ایجاد پیوند و ارتباط مستمر مردم با هنر ملی و میهنی خود دانست. "فتحعلی‌بیگی" خاطرنشان کرد: در صورت ایجاد فرصت مناسب اجرا برای نمایش های آئینی ـ سنتی، علاوه بر اینکه برای هنرمندان این نوع نمایش‌ها ایجاد انگیزه می‌شود، برای علاقمندان به یادگیری نمایش‌های آئینی ـ سنتی نیز شرایط مناسب به وجود می‌آید. این پیشکسوت تئاتر آئینی ـ سنتی در پایان تصریح کرد:‌ گرچه برگزاری هر دوره از جشنواره‌ تئاتر آئینی ـ سنتی حایز اهمیت است ولی باتوجه به داشتن تجربه 12 دوره برگزاری این جشنواره و اقبالی که تاکنون از برگزاری آن شده، طبعاً انتظار داریم که به نحو چشم‌گیر و مطلوب‌تری نسبت به دوره‌های گذشته برگزار شود. سیزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر آئینی ـ سنتی از 1 تا 7 شهریورماه در تالارهای نمایشی شهر تهران برگزار می‌شود